Ogólnopolska Konferencja Kultury

18-19 czerwca 2018

O konferencji

W dniach 18 i 19 czerwca 2018 roku w Teatrze Polskim w Warszawie odbędzie się sympozjum wieńczące projekt Ogólnopolskiej Konferencji Kultury – wielomiesięcznej debaty polskich środowisk artystycznych ukierunkowanej na diagnozę potrzeb oraz próbę wypracowania rozwiązań odpowiadających na najbardziej palące problemy dotyczące kultury w Polsce.
W ramach Konferencji odbyło się 11 sympozjów poświęconych zarówno poszczególnym dziedzinom sztuki, jak i zagadnieniom kluczowym dla życia kulturalnego w naszym kraju, takim jak status twórcy, konieczne osłony socjalne i inne uprawnienia artystów, warunki prowadzenia instytucji kultury, samorządowa perspektywa prowadzenia działalności kulturalnej, specyfika inicjatyw niezinstytucjonalizowanych i niezależnych czy ochrona dziedzictwa niematerialnego. W obradach brało czynny udział ponad 300 osób: artyści, twórcy, animatorzy i naukowcy, przedstawiciele stowarzyszeń twórczych, organizatorów, instytucji kultury i podmiotów niezależnych.

Status artysty – system: cele, struktura, mechanizmy (Artur Szklener)

W czerwcu 2007 roku Parlament Europejski przyjął rezolucję w sprawie społecznego statusu artystów, zwracając się do państw członkowskich „o opracowanie lub wdrożenie środowiska prawnego i instytucjonalnego w celu wspierania twórczości artystycznej poprzez przyjęcie lub stosowanie ogółu spójnych i kompleksowych środków uwzględniających sytuację wynikającą z umów, zabezpieczenie socjalne, ubezpieczenie zdrowotne, podatki bezpośrednie i pośrednie”. Parlamentarzyści wskazali m.in. nietypowy charakter pracy artysty i wszelkich zawodów związanych ze sztuką oraz konieczność dostosowania rozwiązań do tej specyfiki.
W wielu krajach regulacje ogniskują się na tzw. statusie artysty – zespole definicji, cech i procedur określającym, do kogo system wsparcia jest adresowany, jakie warunki musi spełnić jego uczestnik i na jakie uprawnienia może liczyć. Temu zagadnieniu poświęcony będzie pierwszy panel konferencji, w którego ramach przedstawione i przedyskutowane zostaną wyniki dotychczasowej debaty środowisk artystycznych. Dyskusji poddane zostaną założenia bazowe proponowanego systemu, sposoby definiowania jego uczestników, role i zadania stowarzyszeń twórczych i organów państwowych, a także proponowane mechanizmy funkcjonowania, procedury i propozycje w zakresie finansowania. W dyskusji wezmą udział: Witold Biegański, Janusz Janowski, Magdalena Lankosz, Olgierd Łukaszewicz oraz Wojciech Walczak.

Status artysty – uprawnienia i finansowanie (Dorota Ilczuk, Maxymilian Bylicki)

„Uzyskiwane dochody są w tym obszarze niepewne i nieregularne. Specyficzne są okresowe przerwy w zatrudnieniu. Sukces zawodowy nie zawsze gwarantuje osiągnięcie wysokiego poziomu stabilizacji finansowej. Brak wynagrodzenia za pracę okazuje się dość powszechny. Zabezpieczenie socjalne w formie ubezpieczenia medycznego i emerytalnego zaczyna być luksusem dla najbogatszych” („Artyści na rynku pracy” 2015).

Specyfika pracy artystycznej znajduje zrozumienie w większości rozwiniętych krajów na świecie. Wprowadzane są więc bardziej lub mniej rozbudowane rozwiązania dedykowane artystom i twórcom, które mają sprzyjać poprawie ich sytuacji społeczno-ekonomicznej. Podkreślmy, że są to uprawnienia, nie zaś przywileje, nie chodzi w nich bowiem w żadnym wypadku o tworzenie grupy wybrańców, tylko zapewnienie godnych, jak na dzisiejsze czasy, warunków uprawiania twórczości. Zazwyczaj uprawnienia te nie ograniczają się wyłącznie do kwestii zabezpieczenia socjalnego i medycznego twórców i artystów. Dotyczą również dbałości m.in. o poziom wynagrodzeń (programy rządowe oraz mechanizmy pobudzania popytu, podatki, prawo autorskie), zagraniczną promocję, organizację rynku pracy artystów oraz dostosowanie kształcenia do jego wymogów, monitorowanie i analizę sytuacji twórców i artystów. 

W tym panelu będziemy rozmawiać właśnie o katalogu uprawnień wyłonionych w dyskusjach środowisk artystycznych. Uprawnień o charakterze ogólnym, takich jak ubezpieczenia społeczne i medyczne, oraz specyficznych dla poszczególnych grup zawodów artystycznych. Odniesiemy się też do zagadnienia stworzenia stabilnych źródeł finansowania omawianych rozwiązań. W dyskusji wezmą udział: Miłosz Bembinow, Przemysław Kieliszewski, Kaya Kołodziejczyk, Krzysztof Lewandowski, Rafał Lisowski, Zygmunt Miłoszewski, Maksymilian Rogacki, Jakub Szreder. 

Instytucja kultury w dialogu z organizatorem (Hanna Wróblewska)

Ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej wyznacza ramy dialogu instytucji i organizatora już od ponad 25 lat. I – jak pokazuje praktyka – często jest to tzw. dialog mijany, w którym słowa i pojęcia znaczą co innego dla każdej ze stron, a niektórych słów czy pojęć po prostu brakuje. Jak temu zaradzić? Czy – by uniknąć licznych nieporozumień – autonomię instytucji kultury powinniśmy po prostu wpisać literalnie w ustawę – tak jak jest to i było w przypadku ustaw o szkolnictwie wyższym? Jak w ramach tej autonomii dookreślić prawa i obowiązki organizatora (art. 12 mówiący o zapewnieniu środków niezbędnych do rozpoczęcia i prowadzenia działalności kulturalnej)? Jakie są pola działalności dyrektora i jak powinien wyglądać ustrój wewnętrzy instytucji wszak publicznej – nie tylko w sensie retorycznym? Czy pod jedną ustawą można skodyfikować działalność wielkich i wielozespołowych instytucji artystycznych, małych domów kultury i średnich muzeów i centrów? Co można wpisać w ustawę – tak by działała – a co leży już w dziedzinie tzw. dobrych praktyk, których uczyć się ciągle  musimy w praktyce?
O wskazaniach dla legislatorów, które wypłynęły z konsultacji środowiskowych, mówić będą: Andrzej Kosendiak, Ewa Łączyńska-Widz, Paweł Płoski, Marek Sztark, Marek Świca.

Ochrona niematerialnego dziedzictwa kulturowego – założenia, definicje, struktura, narzędzia (Katarzyna Smyk)

Podczas konferencji we wrześniu Lublinie (Kultura ludowa) oraz w grudniu w Rzeszowie (Ochrona niematerialnego dziedzictwa kulturowego – cele i zadania) środowisko osób oddanych polskiemu dziedzictwu zechciało podzielić się ogromną ilością doświadczeń, pomysłów, postulatów, gotowych rozwiązań prawnych, finansowych itd. Wszystkie one zostały wzięte pod uwagę w ciągu kolejnego półrocza prac w ramach Ogólnopolskiej Konferencji Kultury nad założeniami do ustawy o dziedzictwie, skupiających się na dziedzictwie niematerialnym jako części holistycznie pojmowanego dziedzictwa kulturowego. Ułożyły się w cztery zakresy: 
-    definicje – a więc zrąb pojęć kluczowych dla prac nad budowaniem systemu ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, które mogą w przyszłości posłużyć do tworzenia słowniczka do ustawy; 
-    szczególne miejsce w tym zestawie przypada pojęciu depozytariuszy – czyli wspólnot, grup, jednostek, liderów, twórców zaangażowanych w różny sposób w przetrwanie dziedzictwa niematerialnego; 
-    struktura administracyjna systemu ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego w Polsce – wymaga ona głębokiego namysłu w gronie przedstawicieli instytucji kultury (od domów kultury, przez muzea, po biblioteki), organizacji pozarządowych, jednostek samorządu terytorialnego, władz państwa, zespołów prawnych itd.; 
-    narzędzia systemowego finansowego wsparcia działań na rzecz ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, problemy dotyczące edukacji i dokumentacji. 

Niektóre z tych zakresów są na polskim gruncie przepracowane dokładniej, nad innymi trwają dyskusje. Planujemy skupienie się szczególnie na kształcie struktury administracyjnej systemu ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, by każda osoba, instytucja i organizacja znalazły w nim swoje miejsce. Zachęcając do udziału w podsumowaniu Ogólnopolskiej Konferencji Kultury, pragniemy prosić wszystkich zainteresowanych o włączenie się do tej debaty, ważnej dla dziedzictwa kulturowego, dla przyszłości polskiej kultury i dla wspólnotowej tożsamości Polaków. W rozmowie udział wezmę Sławomir Ratajski, Bartosz Skaldawski i Katarzyna Sadowska-Mazur.

Ruch niezinstytucjonalizowany i mechanizmy jego wsparcia (Paweł Płoski)

W pejzażu polskiej kultury dominują instytucje publiczne – ich działalność reguluje ustawa, otrzymują stałe dotacje, dysponują etatami. Ruch niezinstytucjonalizowany nie stanowi spójnego systemu – w tym obszarze działają organizacje non profit i komercyjne, grupy sformalizowane i niesformalizowane, zawodowcy i amatorzy. Dyskusje podczas OKK pokazały, że kluczowe postulaty – poza propozycjami zwiększenia nakładów na programy – dotyczyły możliwości współpracy z instytucjami kultury, szczególnie dostępności przestrzeni i sal. Na czym polegają komplikacje we współpracy? Jaka w tym wszystkim rola organizatora instytucji kultury? Czy istnieją możliwości uregulowania prawnie tej kwestii, tak by stanowiła szansę, by nie była traktowana jako ustawowy obowiązek? Czy w ogóle jest potrzeba regulacji prawnej?
Rozmawiać będą Przemysław Kieliszewski, Katarzyna Knychalska, Kaya Kołodziejczyk,  Agata Lisowicz-Wala, Justyna Makowska, Joanna Nawrocka, Joanna Szymajda. 

Edukacja kulturalna (Lech Śliwonik, Mateusz Werner)

W ujęciu ustawowym, którego celem jest realizacja polityki kulturalnej państwa, edukacja kulturalna to działalność umożliwiająca kulturalizację, a więc wprowadzenie w uniwersum kultury narodowej oraz inne kody kulturowe. Jest częścią socjalizacji, polegającą na włączaniu do wspólnoty na drodze przyswajania jej języka, zaznajamiania z elementami uniwersum aksjologiczno-symbolicznego i regułami ich używania w wymianie komunikacyjnej.
W życiu zbiorowości, której celem jest realizacja wspólnych planów, naczelnym zadaniem edukacji kulturalnej jest przygotowanie do aktywnego i twórczego współdziałania, do pełnego i faktycznego uczestnictwa. 
Edukacja kulturalna wspiera budowanie społeczeństwa zdolnego do autorefleksji i krytycznego myślenia, a także do ekspresji, w tym – autorefleksji i autoekspresji przez sztukę. Wspiera kształtowanie własnej kultury ze świadomością wpisanej w nią dynamiki, między innymi procesów społecznych, czy zmian technologicznych, mających zasadniczy wpływ na życie społeczne i twórczość artystyczną, jej niejednorodności i wielowymiarowości, a także ze świadomością istnienia innych kultur. Tworzy podstawy wzajemnego zrozumienia dla różnych grup społecznych i pokoleniowych.

Uznanie znaczenia edukacji kulturalnej czyni oczywistym oczekiwanie, że zadanie zapewnienia jej opieki i warunków rozwoju przyjmie na siebie państwo.  Winno ono być inspiratorem konstruowania podstaw programu i strategii oraz wizji przyszłości. Jego rolą jest sformułowanie pryncypiów polityki kulturalnej i polityki edukacyjnej, także określenie relacji między nimi. Nie może zwolnić się z funkcji mecenasa, natomiast nie jest realizatorem ani nadzorcą.
                                                                                     ***
„Rozważania o edukacji kulturalnej – wstęp do rekomendacji” – taki tytuł mają zapiski z pracy grupy działającej w ramach przygotowań do Konferencji. I taki jest cel panelu: „rozważania” i „rekomendacje”, czyli rozmowa o problemach oraz polecenie rozwiązań.

Sekretariat Konferencji Kultury:
tel.: (+48 22) 4416108
e-mail: sekretariat@konferencjakultury.pl
Zespół promocji Konferencji Kultury:
tel.: (+48 22) 4416190, 22 4416195
e-mail: promocja@konferencjakultury.pl

Organizator projektu: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Koordynator projektu: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina